Literackie
początki, a właściwie wzmianki o Tatrach znajdziemy w średniowiecznych
kronikach, jednak w poezji natrafimy na nie dopiero w epoce renesansu. Były to
krótkie zapiski opisujące Tatry jako ponure, tajemnicze odludzie. Pierwsze
poetyckie wspomnienie o Tatrach znajdziemy u Mikołaja Reja, który w Zwierzyńcu z 1562 roku pisze: „Tu się fata mieszają, by marzec z
chmurami / Nad tymi węgierskimi, zacnymi górami”.
 |
| Chmury nad Giewontem, fot. Emilia Rynio-Koszela |
Do charakterystycznego motywu chmur
nad górami nawiązuje też Adam Schroeter w swoim poemacie o kopalni soli w Wieliczce z 1564 roku, który w podróży do
Kieżmarku opisuje Tatry jako zmieniające się miejsce, do którego wzywa go los i
w którym chochół pruje chmury. Srogie i niebezpieczne siły natury w Tatrach
przedstawia Jan Kochanowski w utworze Pamiątka Janowi na Tęczynie
z 1563 r., w których opisuje wyimaginowaną groźną przeprawę przez góry.
Podobne napomknienie odnajdziemy też w
satyrze Sen majowy z 1586 r. Marcina Bielskiego oraz w utworach Andrzeja Frycza Modrzewskiego i
Łukasza Górnickiego. W XVII i XVIII
wieku dalej spotyka się poetyckie,
wyolbrzymiające, pojedyncze tatrzańskie przenośnie, jednak zmienia się ich
funkcja na niezwykle barokową. Niesamowitym porównaniem homeryckim jest
fragment z ody VI Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, który porównuje wody
płynące z Karpat do pieśni wieszcza Izraelu.
 |
| Ze szlaku na Małołączniak, fot. Emilia Rynio-Koszela |
 |
| Mgła w Dolinie Gąsienicowej, fot. Emilia Rynio-Koszela |
W
epoce baroku powstał pierwszy erotyk Do
panny Jana Andrzeja Morsztyna, gdzie górskie wyposażenie posłużyło do porównania niewzruszonej kobiecości.
Drobne wzmianki o Tatrach znajdziemy też w twórczości poetów Daniela
Naborowskiego, Andrzeja Rysińskiego i Andrzeja Zbylitowskiego. Innym rodzajem
nawiązania do Tatr w literaturze jest opis skarbów, czyli kruszców, znajdujących się w górach. Pisze o nich Jakub Kazimierz Haur. Istotniejsze były
jednak tajemnicze opisy dróg dla szukających bogactw w Tatrach, a prawdziwą ikoną zwodniczej i ubogiej wiedzy o nich była encyklopedia jezuity
Benedykta Chmielowskiego Nowe Ateny,
o humorystycznych wręcz informacjach z życia ludności góralskiej i zbójnickiej.
 |
| fot. http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=267 |
Przełomem w postrzeganiu Tatr był wiek XIX. Osobą,
która na nowo przedstawiła Tatry i góralszczyznę był Stanisław Staszic, wybitny
działacz oświeceniowy. W latach 1802-1805 badał dokładnie Tatry i Podhale, zwiedził wiele miejsc, szczytów i
dolin. Dzięki tym dociekaniom w 1815 r. powstało dzieło O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski. Staszic stworzył w nim podwaliny mityzacji Tatr i
fascynacji góralszczyzną. Zainicjował również gatunek literacki – reportaże, w
których opisywane są wrażenia z podróży w Tatry. Książka O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i
równin Polski zdumiewa do dziś dzisiejszy geologów i przyrodników Stanisław Staszic w swym dziele docenił odwagę i heroizm górali. Górom
przypisał za to rolę w życiu politycznym narodu, co stało się źródłem romantycznej idei konfederackiej.
fragment pracy magisterskiej Emilii Rynio-Koszela, kopiowanie zabronione
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz